De Onderste Steen - 2011

In november 2011 leverde De Onderste Steen een bijdrage aan het project Programmalab (nieuw programma voor de leegstand) van Platform GRAS. In een brainstormsessie werd door de betrokken architecten nagedacht over leegstand.

Een aantal aspecten en vragen die naar aanleiding daarvan naar voren kwamen: 

+ Is leegstand wel echt een probleem? Hebben WIJ daar last van? 

+ Leegstaande panden hebben ruimtelijke kwaliteit: maak er bijzonder wonen van, maar behoud de mix van wonen en werken die bij een stad hoort. 

+ Bij langdurige leegstand en de uiteindelijke beslissing tot sloop zou een publieke hergebruikactie kunnen plaatsvinden: iedereen mag delen uit het gebouw weghalen, mits deze voor een eigen (ver)bouwklus / hergebruik ingezet worden. 

+ Maak een (financiële) constructie die tussen huren tegen marktconforme prijs en antikraak in zit (huur, termijnen): hierdoor heeft de nieuwe gebruiker de ruimte om in het pand te investeren / op te knappen. Juist door de crisis zijn er meer zzp’ers op zoek naar werkruimte.

In juni 2011 bedacht De Onderste Steen een alternatief voor de plannen voor Meerstad.

'Geef Meerstad terug aan Groningen en Slochteren'

Miljoenenstrops, mogelijke fraude, dreigende gemeentelijke faillissementen, planschade: het omvangrijke natuur- en woningbouwproject Meerstad staat onder grote druk. De aanhoudende crisis op de woningmarkt vraagt om stevige maatregelen en aanpassingen. Volgens de leden van de Onderste Steen – een initiatief van (Groninger) ontwerpers en architecten, ondersteund door architectuurcentrum Platform GRAS – moeten we toe naar onconventionele oplossingen. Geef Meerstad terug aan de bewoners van Groningen en Slochteren.

Volgens De Onderste Steen zal de woningmarkt nooit meer zo worden als voor de crisis. Grote uitbreidingen zijn niet meer van deze tijd. Woningbouw moet kleinschaliger en veel meer gaan profiteren van bestaande kwaliteiten. Het roer moet om, ook bij plannen die nog in de pijplijn zitten maar ideologisch sterk verouderd zijn, zoals Meerstad. Dergelijke plannen verdienen een totaal andere kijk. Doen we dat niet, dan zijn de (financiële) gevolgen groot. 

Het voorstel van De Onderste Steen is simpel en doeltreffend. Het huidige plan gaat van tafel. Alle huishoudens in de gemeenten Groningen en Slochteren kunnen voor een vast bedrag per jaar (bijvoorbeeld € 250,-) een kavel pachten in het gebied. Hierbij wordt het totale aantal nog beschikbare hectares gedeeld door het aantal huishoudens. Iedere kavel mag voor 40% worden bebouwd. Voorzieningen blijven achterwege en zullen door de pachters zelf op duurzame wijze gerealiseerd moeten worden binnen een vast maar beperkt kader van regels. Vrijheid staat centraal, hetgeen betekent dat vakantiehuisjes, weilandjes, groentetuintjes etc., ook een plek kunnen krijgen. Daarnaast staat het de pachters vrij hun ‘bezit’ van de hand te doen waardoor grotere kavels kunnen ontstaan. Op termijn kan de pacht ook opengesteld worden voor inwoners van buiten beide gemeenten en zou zelfs definitieve verkoop van pachtgronden tot de opties behoren. 

Volgens berekeningen van de Onderste Steen kunnen de beide risicodragende gemeenten binnen tien jaar verlost zijn van de huidige financiële molensteen. Daarnaast ontstaat met de alternatieve opzet een bijzonder experimenteergebied, uniek voor Nederland. De Onderste Steen verwacht dat na tien jaar op organische wijze een interessant gebied is ontstaan met grote en kleine kavels en een diversiteit aan functies en voorzieningen. 

[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"383","attributes":{"alt":"","class":"media-image","height":"480","typeof":"foaf:Image","width":"640"}}]]
Binnen De Onderste Steen participeren Paul van Bussel en Emiel Noordhuis (pvanb architecten), Hans Overdiep en Tjalling Zondag (Zofa architecten), Mathijs Dijkstra en Melle van Dijk (MD landschapsarchitecten) Petra te Morsche en Hennie Smit (NON+architectuur+interieur+), Yko Buursma en Janpiet Nicolai (Architectuurstudio Skets ) Annet Ritsema (Bureau Ritsema architectuur & stedenbouw), Haiko Meijer en Allart Vogelzang (Onix Architecten) en Platform GRAS.