Kennisboo(s)t: Olof van de Wal over de switch van plannen op wat moet naar sturen op wat kan

Wat is er aan de hand in de ontwikkeling van de Nederlandse steden en wat mogen we daarin van ontwerpers verwachten? Terwijl overal ter wereld de stad triomfen viert, het merendeel van de mensen in steden leeft en ontwerpers begerig kijken naar ontwikkelingen in het verre oosten en Brazilië, valt in Nederland de stad van de politieke agenda. De stad is hier een bron van problemen, waar decennia van extra overheidsinvesteringen onvoldoende rendement hebben gehad in het oplossen ervan. En waar nu geen geld meer naar toe gaat.

De vraag die zich opdringt bij het schetsen van deze veranderingen is wie aan de lat staat. In de periode van Wederopbouw tot aan de Vinex en van Stadsvernieuwing tot aan de Stedelijke Vernieuwing waren de posities vrij overzichtelijk, evenals de rollen die erbij hoorden. De overheden in een belangrijke sturende en investerende rol, de woningcorporaties en in mindere mate de projectontwikkelaars als uitvoerders van de overheidsagenda. In de gouden jaren van stijgende vastgoedprijzen gaf het bovendien de ruimtelijke ontwerpers in Nederland, van architect tot stedenbouwkundige en landschapsarchitect, de mogelijkheid tot grote hoogten en internationale faam te stijgen. 

Deze partijen zijn zeker niet uitgespeeld, maar hun positie is – dat valt genoegzaam wel te stellen – grondig veranderd, evenals  de wijze waarop ze zich manifesteren. De verschoven focus van de overheden is al aan de orde geweest, de corporaties zijn ternauwernood nog in staat aan hun onderhoudsverplichtingen te voldoen door de slechte woningmarkt, de Vestiaheffing (om de gevolgen van wanbeleid op te vangen) en afromingen als gevolg van nieuwe politieke keuzen. Laat staan dat ze nog investeren.

De projectontwikkelaars zijn al enkele jaren in verwarring aangezien zij de financiering om hun kerntaak te verrichten, namelijk het risicodragend investeren, niet rond krijgen. En ontwerpers hebben hun meerwaarde in de afgelopen decennia vooral in culturele termen benoemd, waardoor ze langzaamaan in de categorie van de luxe zijn beland en hun relevantie voor de stedelijke ontwikkeling zagen marginaliseren. 

Over Olof van de Wal

Olof van de Wal is lid van het management team van Platform31, de kennisorganisatie die zich bezig houdt met de ontwikkeling van stad er regio. Hiervoor was hij directeur van KEI (een kennis- en netwerkorganisatie voor stedelijke vernieuwing) en in 1999 stond hij aan de wieg van Platform GRAS.